АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей президенті Владимир Путинге бітім жасасу үшін берілген мерзімді 10-12 күнге дейін қысқартатынын мәлімдеді. Бұл шешім Ресейдің Украинаға үздіксіз шабуылдары тоқтамай тұрған тұста қабылданды.

28 шілде күні Шотландиядағы Тернберриде журналистермен сөйлескен Трамп Путиннен "көңілі қалғанын, Мәскеуге Киевпен бітім жасасу үшін берілген 50 күндік мерзімді күтуді мәні жоқ екенін айтты".

"Бүгіннен бастап 10-12 күнге ұласатын жаңа мерзім белгілеймін" деді Трамп Ұлыбритания премьер-министрі Кеир Стармермен кездесу барысында. "Біреумен ұзақ уақыт жұмыс істесең, оның не істеп, не қоятынын білесің. Мен [Путинге] мүмкіндік бердім. Ол оны пайдаланбай отыр".

14 шілдеде, бастапқы 50 күндік мерзімді жариялау кезінде, Трамп Ресейге "өте қатаң баж салығын" енгізетінін айтып, тіпті Ресейдің энергия ресурстарын сатып алатын елдерге де шара қолдануға болатынын меңзеген. Енді қысқартылған жаңа мерзімді жариялай отырып, ол: "Бәлкім, біз Ресеймен әлі де келісімге келетін шығармыз. Бірақ бәрі де кеш болмақ", — деді.

Өткен жұмада АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубио Трамптың Мәскеуге деген "төзімі таусылып" бара жатқанын, мұның салдары ауыр болатынын ескерткен.

Украина Трамптың бұл мәлімдемесіне жылы қабылдады.

"АҚШ президенті Дональд Трампқа оның табанды ұстанымы мен айқын мәлімдемесі үшін алғысымызды білдіреміз. Бейбітшілік тек күш арқылы келеді" — деді Украина президенті кеңсесінің басшысы Андрей Ермак Telegram-да. "Президент Трамп Путинге берген мерзімді қысқартатынын айтты, өйткені жауап анық. Путин тек күшті ғана түсінеді, бұл хабар қазір нақты және қатты айтылды. Бұл — Украина президенті Владимир Зеленский де толық қолдайтын ұстаным", — деді Ермак.

Ресей билігі әзірге Трамптың бұл сөзі жайлы пікір білдірмеді.

Украина мен Ресей делегациялары 23 шілдеде бейбіт келіссөздердің үшінші кезеңі аясында кездесті. Бұл келіссөздер 16 мамырда басталғанымен, айтарлықтай ілгерілеу болмаған.

АҚШ президенті Дональд Трамп Ресейдің бұрынғы президенті Дмитрий Медведевтің "Ресей-АҚШ арасындағы соғыс ықтималдығы туралы" сөзіне жауап ретінде "тиісті аумаққа" екі сүңгуір қайығын орналастыру туралы бұйрық берді. Болжам бойынша, мәселе Ресеймен соғыс тұтанған жағдайда атом оқтұмсығы бар ракеталарды ұшыратын аумаққа сүңгуір қайықтарды жіберу жөнінде болып отыр.

"[Медведевтің] ақымақ және азғындаушы мәлімдемелері жәй сөз емес, одан да ірі нәрсе болып жүрмесін деп тиісті аумаққа екі ядролық сүңгуір қайықты орналастыруды бұйырдым. Сөздің үлкен мәнісі бар және көп жағдайда салдарын алдын ала болжау қиын. Нақты жағдайда бұл бола қоймас деп үміттенемін" деп жазды Трамп Truth желісінде.

Жуырда Медведев әлеуметтік желіде Трампқа қайырылып, оның Ресейге қатысты ультиматумдары "соғысқа қадам" болуы мүмкін екенін айтқан. Ол Трампты АҚШ-тың бұрынғы президенті Джо Байденнің жолымен жүрмеуге шақырған. Мәскеу Байденді Ресеймен қарым-қатынасты ушықтырды деп айыптаған.

Маусымда Трамп Truth желісінде Медведевтің өзге елдер Иранға ядролық қару беруге дайын деген сөзіне реакция білдіріп, америкалық сүңгуір қайықтарды мақтаған.

"Біздің ең қуатты қаруымыз - атом сүңгуір қайықтары қалғандардан 20 жыл алда тұр. Бұл бұрын-соңды жасалған қарулардың ең қуаттысы" деп жазды Трамп. Бұған жауап жазған Медведев [Иранға] қаруды Ресей береді деп меңземегенін айтқан.

Екі саясаткер кейінгі күндері бір-біріне қарата мәлімдемелер жасап келе жатыр.

РБК-ның жазуынша, Трамптың жазбасынан кейін Мәскеу биржасының индексі күрт төмендеп, ал Brent маркалы мұнай қымбаттап, бір баррелі 70 доллардан асты.

Әзербайжанның Minval басылымында Ресейдің Калининград қаласы Кенигсберг ретінде аталған. Мысалы, сондағы жаңалықтардың бірі "Ресей Кенигсбергте С-400 және соққы жүйелерін орналастарды" деп аталады.

Басылым ТАСС агенттігінің Қарабақтағы Ханкенд қаласында суретші Иван Айвазовскийдің ескерткіші бұзылғаны туралы жаңалыққа осылайша реакция білдірді. Ресейлік агенттік жаңалықта советтік топонимдер қолданған - Қарабақтың орнына Таулы Қарабақ және Ханкендтің орнына Степанакерт атауын пайдаланған.

Әзербайжан сыртқы істер министрлігі протест білдіріп, ТАСС-тан мәтінді түзеуді талап етті.

Әзербайжанның АЗЕРТАДЖ мемлекеттік агенттігі Әзербайжан да ресейлік қалалардың тарихи немесе түрік атауларын пайдалана бастайды деп мәлімдеді – мысалы, Калининградтың орнына – Кенигсберг, Оренбургтың орнына - Орынбор, Волгоградтың орнына – Сарысу.

Баку сынынан кейін ТАСС Степанакертті Таулы Қарабақ қылып өзгертті. Ізінше қосымша өзгерту енгізіп, тақырыпта Қарабақ, мәтінде "Ханкенд" атауларын қолданды.

Халықаралық құқық бойынша, Таулы Қарабақ – Әзербайжан жері. Аймақ 1990 жылдардағы соғыстан кейін Ереван қолдауына ие жікшіл армяндардың қолында еді. 2020 жылы алты апталық соғыста Әзербайжан аймақтың едәуір бөлігін өз бақылауына алған.

2023 жылы қыркүйекте Әзербайжан армиясы Таулы Қарабақта әскери операция бастап, аймақты толық басып алды. Жүздеген мың армян баспанасын тастап, қашып кеткен. Таулы Қарабақ жетекшісі Самвел Шахраманян 28 қыркүйекте жікшіл "республика" 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап жойылатыны туралы жарлыққа қол қойған.

Иван Айвазовскийге (Ованнес Айвазян) ескерткіш 2021 жылы ресейлік бітімгерлердің қатысуымен орнатылған. Ресейлік бітімгерлер 2020 жылы Қарабақта атыс тоқтағаннан кейін сол жаққа орналастырылған еді. Бакудің айтуынша, ескерткіш заңға қайшы орнатылған.

Ресей президентінің халықаралық мәдени әріптестік жөніндегі өкілі Михаил Швыдкой өкініш білдіріп, "ескерткіштермен күресті" тоқтатуға шақырған. Мәскеу аннексиялап алған Қырым жетекшісі Сергей Аксенов Әзербайжан сүріп тастаған ескерткішті өздерінде орнатуға дайын екенін мәлімдеген.

Айвазовскийдің ескерткішінің бұзылғаны жөнінде хабар Баку мен Мәскеу арасы 27 шілдеде Екатеринбургте әзербайжан диаспорасының өкілі ұсталғаннан кейін суыған шақта тараған. Рейд кезінде екі адам қаза болған. Әзербайжан сараптамасының қорытындысы бойынша, олар ұстау кезінде алған жарақаттан қаза болған.

Әзербайжанда есірткінің заңсыз айналысы және киберқылмысқа қатысы бар деген күдікпен Ресей азаматтары да ұсталған.

"Медиазона", BBC-дің Орыс қызметі және еріктілер ашық дереккөздерге сүйене отырып, Украинада Ресей жағында соғысып қаза болған кемінде 121 507 адамның аты-жөнін жариялады.

"Медиазона" мұрагерлік істерге сүйене отырып, ресейліктер арасындағы "шамадан көп адам өлімін" зерттеді. (Методолгиясымен мына жерде танысуға болады). Есепке сүйенсек, қаза болғандардың саны шамамен 165 мыңға жуықтайды.

Соғыста қаза болғандардың барлығының деректері ашық дереккөздерде жариялана бермейді, ал жарияланған деректердің барлығын еріктілер мен журналистер табады деп айту қиын. Демек, Ресей әскері арасындағы адам шығыны бұдан да көп болуы ықтимал.

Ресей мен Украина соғыста қаза болған әскерінің санын айтпайды. Осыған ұқсас украиналық жоба украин әскері кемінде 145 800 адамынан айырылды деп санайды.

Ресей мұнайын тиеген кемінде төрт танкер Үндістан жағалауында тұрып қалды деп хабарлады Bloomberg агенттігі. Бұған дейін АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей мұнайын сатып алатын Үндістаннан келетін тауарларға 25 пайыздық баж салығын жариялаған.

Achilles және Elyte кемелері қазіргі кезде Үндістанның Джамнагар қаласына жақын жерде тұр – Сикка портына жүк түсіру 2-3 тамызға жоспарланған. Bloomberg-тің жазуынша, екі танкер де ЕО және Ұлыбританияның санкциясына ілінген. Жағалауға алыс жерде тағы Destan және Horae танкерлері тұр.

Bloomberg-тің жазуынша, Трамптың баж салығы туралы мәлімдемесінен кейін Нью-Дели мұнай өңдеу компанияларына өзге елдерден мұнай сатып алу жоспарын әзірлеуді сұраған.

Жақында Үндістанның ірі төрт мұнай өңдеу зауыты Ресей мұнайын сатып алуды доғарған еді. Олар Үндістанның бүкіл мұнай өңдеу қуатының 60%-дан астамын қамтамасыз етеді. Ақпаратқа қарағанда, Ресей мұнайын үнді зауыттары БАӘ және Батыс Африканың мұнайымен алмастырып жатыр.

Дональд Трамптың 100%-дық салық салу туралы қоқан-лоқысынан бөлек, Үндістанның Ресей мұнайынан бас тартуына Мәскеудің жеңілдіктіктерінің азаюы да түрткі болған.

АҚШ президенті Дональд Трамп ондаған елге сауда салығын белгіледі. Арасында Қазақстан да бар. 7 тамызда күшіне енетін Трамп жарлығына сәйкес, Қазақстаннан баратын тауарларға 25% салық салынады. Бұған дейін Қазақстанға қатысты 10%-дық салық болған.

Қазақстан сауда министрлігінің айтуынша, 25 пайыздық салық Қазақстаннан АҚШ-қа экспортталатын тауарлардың 95 пайызына қатысы жоқ.

Ведомствоның хабарлауынша, экспортталатын тауарлардың негізгі бөлігі қосымша тарифсіз тасымалданады, жаңа салық ережесі мұнай, уран, күміс, ферроқорытпа, тантан, титан сияқты негізгі шикізат түрлеріне қатысы жоқ.

АҚШ президенті Дональд Трамп қол қойған, Ақ үй сайтында жарияланған жарлықта 69 елден келетін тауарларға 10-41 пайызға дейін салық салынатыны жазылған. Ең көп салық Сирия — 41%, Лаос және Бирмаға 40% салынған. Ең аз— 10% Ұлыбритания және Фолкленд аралдарында.

Трамп Канадаға да салықты 25%-дан 35%-ға дейін өсірді. Баспасөз хабарламасында мұндай шешім Канаданың фентанил және өзге де тыйым салынған есірткі түрлеріне қатысты "әрекетсіздік" танытуымен байланысты деп жазылған.

2025 жылы қаңтарда сол кездегі Канаданың премьер-министрі Джастин Трюдо Канада шекарасы АҚШ қауіпсіздігіне қатер төндіретіні жөнінде мәлімдемены жоққа шығарған. Оның сөзінше, Канададан АҚШ-қа фентанилдің 1%-ға жетпейтін бөлігі және заңсыз мигранттардың 1% жетер-жетпес бөлігі барады.

АҚШ сауда министрлігінің мәліметінше, 2024 жылы АҚШ Канададан құны 477 млрд доллар болатын тауар мен қызмет түрлерін импорттаған, есесіне құны 441 млрд доллар болатын тауарды экспорттаған.

Канаданың премьер-министрі Марк Карни Трамптың шешімінен көңілі қалғанын мәлімдеп, канадалық жұмыс орындарын қорғау үшін және ел экспорты нарығын диверсификациялау үшін шара қолданатынын айтты.

Ұлттық банк валюта нарығында 125,6 млн доллар сатып, интервенция жүргізді. Доллар 540 теңгеге түсті.

Ұлттық банктің хабарлауынша, шілдеде теңге 4% әлсіреген, осылайша доллар 419 теңгеден 440 теңгеге дейін бір-ақ қымбаттаған.” Валюта нарығындағы өтімділік барынша төмендеп, алыпсатарлық қысымның күшеюіне байланысты” 30 шілдеде Ұлттық банк интервенция жүргізген.

“Интервенцияларды жүргізу алыпсатарлық белсенділікті төмендетуге және нарықта қажетті өтімділікті қамтамасыз етуге мүмкіндік берді” деп жазылған ресми хабарламада.

Ведомствоның хабарлауынша, Қазақстан қор биржасындағы сауда-саттықтың орташа көлемі бір айда 235 млн доллардан 260 млн АҚШ долларына дейін ұлғайған. Жалпы сауда-саттық көлемі 5,7 млрд доллар болған.

Шілдеде Ұлттық қордан 700 млн доллар валюта сатылған. Тамызда бұл көрсеткіш 400-500 млн доллар болады деген жоспар бар.

Kurs.kz мәліметінше, 1 тамызда Алматының айырбастау пунктерінде доллар 542-544, Астанада – 545-547 теңге, Шымкентте 543 теңгеден сатылып жатты.

Бұған дейін Ұлттық банк жетекшісі Тимур Сүлейменов қаржы нарығындағы валюта бағамына сұраныс пен ұсыныс әсер еткен деп түсіндірген.

"Қазір бағамға негізгі қысымды нарық факторлары: бюджет қаражатының белсенді игерілуі, импортты көбірек сатып алу, оған қоса маусымдық дивидендтер төлеу мен туристер сұранысы қалыптастырып отыр. Алыпсатарлар белсенділігін байқамадық – жағдай тұрақты және оны бақылап отырмыз", – деп жазды Сүлейменов Facebook желісінде.

Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығының (ҚҚҚ) мамандары теңгенің әлсіреуін макроэкономикалық негіздермен түсіндіру қиын дейді. Сарапшылардың пікірінше, жеке тұлғалар да, нарық ойыншылары да доллар бағасы өсіп кетеді деген болжаммен валюта сатып алуға асықты. Соның нәтижесінде сұраныс ұсыныстан артып, доллар бағамы шарықтап шыға келді деп түсіндіреді олар.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Теңге бағамы түсіп барады, ары қарай не болмақ?

Ресей әскерінің 31 шілдеде Киевке жасаған шабуылынан қаза болғандар 26 адамға жетті деп хабарлады қалалық әскери әкімшілігінің жетекшісі Тимур Ткаченко.

Құтқарушылар бейсенбі күні кешке және жұмаға қараған түні үйінді астынан тағы он мәйітті алып шығарды, арасында екі жасар бала да бар.

Шабуылдан 160-қа жуық адам жарақаттанған. Іздестіру-құтқару жұмысы жалғасып жатыр.

Киевте 1 тамызда қаралы күн жарияланды.

Ресей қорғаныс министрлігі бейсенбі күні бейсенбіге қараған түні "Украинаның әскери аэродромы мен әскери қоймасының инфрақұрылымына зымыран мен дрондармен соққы бергенін" хабарлады. Алайда Киевтегі тұрғын үйлердің қирағаны және бейбіт тұрғындардың қаза болғаны туралы ақпаратқа түсініктеме бермеді.

Көкшетау әкімшілік соты “полиция талабына бағынбады” деп айыпталған азаматтық белсенді Назгүл Жүсіпованы 10 күнге қамады.

Сот қаулысында белсендінің 28 шілдеде Ақмола облыстық полиция департаменті ғимаратында полиция қызметкерінің “намысына тиетін сөз айтып”, “өзін дөрекі ұстағаны” жазылған.

Сотта белсенді тағылған айыптармен келіспеген.

Назгүл Жүсіпова – түрмедегі Марат Жыланбаевтың видеосын талап еткен екі көкшетаулық белсендінің бірі. Өткен аптада Жыланбаевты видеодан көрген белсенділер оны танымай қалғанын, оның құр сүлдері қалғанын айтып, шошығанын жеткізген.

Құқық қорғаушылар мен белсенділердің дабылынан кейін желіде Жыланбаевтың қырынан және арқасынан қарап тұрған суреттері жарияланды. Кейбір қолданушылар қырынан және арқасынан түсірілген суреттерден адамның жағдайын бағалау мүмкін емес екенін айтып, Жыланбаевтың видеосын жариялауды және оған тәуелсіз құқық қорғаушыларды кіргізуді талап еткен.

Жыланбаевтың денсаулығына байланысты дабыл қаққан құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожинаны 31 шілдеде Алматы соты “жалған ақпарат тарату” бабы бойынша кінәлі деп танып, 78 мың теңге айыппұл салды.

Ресей президенті Владимир Путин интернеттен экстремистік материалдарды қасақана іздегендерге жауапкершілік жүктейтін заңға қол қойды. Бұған VPN қолдану жағдайлары да кіреді.

2025 жылдың 1 қыркүйегінен бастап осындай материал іздегендерге 3-5 мың рубль көлемінде айыппұл салынбақ.

Заңда VPN-ге қатысты жеке пункт бар. VPN-ді жарнамалағандарға 50-80 мың рубль көлемінде айыппұл салынады, лауазымды тұлғаларға – 80-150 рубль, заңды тұлғаларға – 200-500 мың рубль айыппұл қарастырылған.

VPN жағдайды ауырлататын әрекет ретінде саналмақ.

Байланыс министрі Мақсұт Шадаевтың түсіндіруінше, тыйым салынған материалдарды әдейі іздемеген қолданушыларға заңның қатысы жоқ. Әрбір жағдайда әрекеттің қасақана істелгені-істелмегені дәлелденуі керек.

31 шілде күні Алматы қаласының әкімшілік соты "жалған ақпарат таратты" деп айыпталған "Ар.Рух.Хақ" қоғамдық қорының жетекшісі, құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожинаға 78 мың теңге (20 айлық есептік көрсеткіш, шамамен 144 доллар) көлемінде айыппұл салды. Құқық қорғаушы тағылған айыптармен келіскен жоқ.

Әкімшілік іске құқық қорғаушының түрмеде аштық жариялаған саяси белсенді, марафоншы Марат Жыланбаевтың денсаулығы нашарлап кеткені жайлы жақында әлеуметтік желіде жазған посты себеп болған. Ол жазбада Төреғожина Жыланбаевты "терісінің түсі өзгерген, есінен танып қала жаздайды", салмағы 45 келіге дейін кеміп кеткен деп сипаттаған. Алайда бұл ақпаратты кейін Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті (ҚАЖК) теріске шығарған. Бірақ Жыланбаевтың салмағы туралы нақты дерек келтірмеді.

Embed Бөлісіңіз

Сот Жыланбаевтың денсаулығы туралы жазған құқық қорғаушыға айыппұл салды

Embed Бөлісіңіз

The code has been copied to your clipboard.

---

width px height px

---

The URL has been copied to your clipboard

No media source currently available

0:00 0:04:32 0:00

Жүктеп алу

• 240p | 12,1MB
• 360p | 19,8MB
• 480p | 33,6MB
• 720p | 64,5MB
• 1080p | 97,7MB

Бейсенбі күні сотта қорғау жағы әкімшілік істі қозғауға түрткі болған хаттама дұрыс толтырылмағанын, материалдар болжамға негізделгендіктен сотта дәлел ретінде қолданылмауға тиіс екенін айтты. Бұған қоса, хаттаманы толтыру кезінде полиция инспекторы тарапынан қысым болғанын да жеткізді.

Ал рапортты толтырған Алмалы аудандық полициясының учаскелік инспекторы Мұхит Тойбаев сот кезінде Төреғожинаның жазбасы “фактіге негізделмегенін”, “қылмыстық-атқару жүйесінің беделіне нұқсан” келтіретінін айтты.

"Власть" басылымының жазуынша, “Төреғожина жалған ақпарат таратты” деп рапорт толтырған инспектор Мұхит Тойбаев сол кезде Марат Жыланбаевтың денсаулығынан мүлде хабарсыз болғаны сотта анықталды.

Төреғожина өтініш беріп, Марат Жыланбаевтың өзін сот процесіне қатыстыруды, осылайша белсендіге барлық сұраққа өзі жауап беру мүмкіндігін беруді сұрады. Бірақ судья өтінішті қанағаттандырмады.

Құқық қорғаушының сөзінше, 18 шілдеде Жыланбаевқа адвокаты кіріп шыққан. Белсенді сол кезде қайта аштықты бастаған. Оның алдында шамамен 40 күн аштық ұстаған. Аштығы аяқталғаннан кейін Жыланбаев іші өтіп жатқандықтан өзіне бір апта жеке бөлме беруді сұраған. Бірақ түрме әкімшілігі оның өтінішін орындамай, дәретхана жоқ бөлімге ауыстырған. Осылайша белсенді аштық жариялауға мәжбүр болған.

Бейсенбі күні тараптар өз позициясын айтқаннан кейін судья Бибігүл Шамшаева кеңесу бөлмесіне бармай-ақ сол жерде шешімді оқып, Бақытжан Төреғожинаны "жалған ақпарат тарату" бабымен кінәлі деп танып, 78 мың теңге көлемінде айыппұл салды.

Төреғожина сот шешімімен келіспеді. Оны қолдау үшін сотқа белсенділер, тұрғындар жиналды.

Түрмедегі белсендінің денсаулығына қоғам белсенділері алаңдап, дабыл қаққан шақта 29 шілдеде Жыланбаевтың суреттері жарияланды. Бірақ онда ол қырынан және арқа жағынан ғана түсірілген, видео жоқ. Кейбір қолданушылар қырынан және арқасынан түсірілген суреттерден адамның жағдайын бағалау мүмкін емес екенін айтып, Жыланбаевтың видеосын жариялауды және оған тәуелсіз құқық қорғаушыларды кіргізуді талап еткен. ҚАЖК бұл талапқа реакция білдірген жоқ.

61 жастағы Марат Жыланбаев – Гиннестің рекордтар кітабына енген жеті рекордтың иегері атанған ультрамарафоншы ретінде көпке танылған. Ол тіркелмеген оппозициялық "Алға, Қазақстан!" партиясының бастамашыл тобының жетекшісі болған. 2023 жылдың көктемінде белсенді қамауға алынып, оның ісін жабық қараған Астана соты сол жылы қарашада Марат Жыланбаевты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша жеті жылға бостандығынан айырған.

Соттың ұйғарымы бойынша Жыланбаев: "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысы экстремистік ұйым деп танылғанын біле тұра Астана қаласы аумағында "ҚДТ" ұйымының қызметіне белсенді түрде араласып, Мұхтар Әблязов ұйымдастырған заңсыз митингілерге қатысқан. Сонымен қатар, Әблязов пен және оның шетелдегі штабымен байланыс орнатып, олардың Конституциялық құрылымды күштеп өзгертуді көздейтін тапсырмаларын орындаған. 2021 жылы Жыланбаев М.Т. қоғамға қауіпті салдарды түсіне отырып, Әблязовтың тапсырмасын орындап, Астана қаласындағы Республика даңғылында орналасқан ашаршылық құрбандарына арналған ескерткішке келіп, "ҚДТ" ұйымының қызметін насихаттаған. 2022-2023 жылдары Жыланбаев М.Т. "ҚДТ" қызметінің экстремистік сипатын біле тұра, басқа адамдармен сөз байласып, оған ақпараттық, қаржылық және өзге де көмек көрсеткен. Әлеуметтік желіде ұйымды қаржыландыруға және оған қосылуға шақырған". Сот оны қоғамнан оқшаулап қана түзетуге болады деген ұйғарымға келген.

Жыланбаев пен оның жақтастары тағылған айыптарды саяси астары бар деп жоққа шығарды.

2018 жылы Қазақстан соты ҚДТ қозғалысын "экстремистік ұйым" деп танып, қызметіне тыйым салған. Ал Еуропарламент 2019 жылы наурызда қабылдаған қарарында ҚДТ-ны "бейбіт оппозициялық ұйым" деп атаған.

Қазақстандық құқық қорғаушылар биліктің саясатын қатты сынайтын Марат Жыланбаевты "саяси тұтқындар" тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды дейді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Марат Жыланбаев жайлы қоғам өкілдерінің дабылы омбудсменге "хайп" болып көрінді

Қазақстандағы үшінші атом электр станциясын Қытай салады. 31 шілдеде Азаттық тілшісінің сұрағына жауап берген премьер-министрдің бірінші орынбасары Роман Скляр осылай деп мәлімдеді.

“Үшінші АЭС-ті Қытай салады. Қазір атом энергиясы жөніндегі агенттік пен “Атом электр станциялары” компаниясындағы әріптестеріміз оның орнын қарастырып жатыр. Міндетті түрде осы станцияға жақын сумен жабдықтау құрылғысы болуы керек, аймаққа электр энергиясын жеткізу жағы анықталуы керек. Олар осы жұмысты атқарып жатыр, бірақ алдағы уақытта аяқталады. Келесі жылы осы станциялардың орналасатын орны жарияланады деп ойлаймын” деді Скляр.

Қазақстан қоғамында алғашқы атом станциясы құрылысына қатысты сұрақтарға толық жауап берілмей жатқан тұста билік екінші және үшінші атом станциясы туралы да айта бастаған еді.

Бұған дейін алғашқы станцияны ресейлік “Росатом” салып беретіні белгілі болған. Қазақстанға атом станциясын салып беретін компаниялар арасына Қытайдың China National Nuclear Corporation (CNNC) да аталған.

Биыл ақпанда Қазақстан үкіметі елдегі алғашқы атом электр станциясын салатын орынды ресми түрде бекітті – ол Алматы облысы Жамбыл ауданында, Балқаш көлінің жағасындағы Үлкен ауылының маңында тұрғызылмақ.

Алайда кей эколог Қазақстанда АЭС салуға қарсы. Олар атом станциясы Балқаш көліне кері әсер етуі мүмкін дейді. Қоғам белсенділері мен саясаттанушылар да АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия және саяси жағынан тәуелді болып қалады деп алаңдайды.

Ресей қарулы күштері Киевке ракета және дрондармен соққы жасады. Қала мэрі Виталий Кличконың айтуынша, шабуылдан қаладағы Соломенск ауданы қаттырақ зардап шеккен.

Онда үш қабатты тұрғын үйдің маңына бөлшектер құлап, газ құбыры өртенген. Жұрт гараждан шыға алмай қалған. Жедел қызмет оқиға орнында істеген.

Ауданның тағы бір бөлігінде 9 қабатты тұрғын үйдің подъезі қирап, көліктер өртенген. Бұған қоса, 7 қабатты тұрғын үйдегі бір пәтерден өрт шыққан. Өрт оқшауланған.

Киев қалалық әскери әкімшіліктің жетекшісі Тимур Ткаченко өзінің Telegram-арнасында алты адам қаза болғанын, арасында 6 жасар бала да бар екенін жазды.

Ресей әскерінің шабуылынан 50-ден астам адам жарақаттанған, шамамен 30 адам ауруханаға жатқызылған. Украина төтенше жағдай мемлекеттік қызметі дрон оқу орындарының біріне түскенін хабарлады.

Украина президенті Владимир Зеленский шабуылдың салдарынан видео жариялады. “Киев. Ракета соққысы. Тура тұрғын үйге. Үйінді астында адамдар қалды. Оқиға орнында барлық қызмет бар. Орыс террористері” деп жазды Зеленский.

Алматыда Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің студенті ректорат ғимаратының 14-қабатынан құлап, қаза болды. Полиция оқиғаны растап, алдын ала мәлімет бойынша бұған “отбасындағы жағдай” себеп болғанын хабарлады.

“Аталған фактіге байланысты Бостандық аудандық полиция басқармасы қылмыстық іс қозғады. Оқиғаның себебі мен жай-жапсары анықталып жатыр. Алдын ала мәлімет бойынша, оған отбасылық жағдай түрткі болған. Азаматтарды жалған ақпаратты таратпауға және тек ресми деректерді басшылыққа алуға шақырамыз” деп жазылған Алматы полициясының баспасөз қызметі таратқан хабарламада.

Orda сайтының жазуынша, оқиға 30 шілдеде болған. Сайттың жазуынша, университет әкімшілігі "қызметкерлердің телефонында оқиға туралы фото немесе видео бар-жоғын тексерген". Желіде соған қатысты бірқатар скриншот та таралды.

31 шілдеде Азаттық оқу орнының баспасөз қызметінің бірнеше өкіліне хабарласқанмен жауап ала алмады. Orda сайтының жазуынша, студент бірінші курста оқыған.

2025 жылдан бері кемінде 902 өзбек азаматы Ресей қорғаныс министрлігімен келісімшарт жасасқан. Бұл жөнінде Украинаның әскери тұтқындармен қатынас мәселелері жөніндегі үйлестіру штабының "Хочу жить" мемлекеттік жобасы хабарлады.

30 шілдеде жоба Мәскеу соғысқа тартқан өзбек азаматтарының тізімін жариялады. Ондағы тізімге ілінгендердің ең үлкені – 63-те, ең кішісі – 18 жаста.

"Ресей соғысқа тарту үшін бұрынғы әдістерін қолданады. Ресейге еңбек мигранты ретінде барған Өзбекстан азаматтарына "жоғары жалақы төленетін – мысалы, құрылыс немесе әскердің тыл бөлімдерінен жұмыс ұсынады. Ресей азаматтығын уәде етеді. Ресей түрмелерінде жазасын өтеп жатқандарды қорқытып, психологиялық қысым көрсету арқылы соғысқа тартады" деп жазды жоба өкілдері.

Жоба өкілдерінің айтуынша, Ресей тергеу комитетінің жетекшісі Александр Бастрыкиннің өзі жуырда елде 5 мыңнан астам рейд жүргізіліп, соның барысында 90 мыңнан астам адам "аулағанғанын" айтып мақтанған. 30 мыңы келісімшартқа қол қойып, соғысқа жіберілген.

"Ауладық" деген сөз – бұл Орталық Азиядан барған мигранттарға қатысты пікірін көрсететін, тергеу комитеті жетекшісінің қолданған сөз айшығы деді жоба өкілдері.

Жоба өкілдерінің айтуынша, Ресей әскері қатарында соғысып, Украинада тұтқынға түскен шетел азаматтарының арасында өзбек азаматтары бірінші орында тұр.

Ресей әскеріне қосылған өзбек азаматтарының тізімін "Хочу жить" сәуірде жариялаған еді. Онда 1110 адамның аты-жөні бар.

Бұдан кейін Тащкент өз азаматтарының соғысқа қатысқаны туралы ақпаратты тексеріп, әскерге жалданған азаматтарын қылмыстық жауапкершілікпен қудалауды күшейткен, бірақ Ресей соған қарамастан соғысқа көптеп тартып жатыр деп жазды жоба өкілдері.

Өткен аптада украиналық жоба 2025 жылдан бері Ресеймен әскери келісімшарт жасасқан 500-ден астам Қазақстан азаматының тізімін жариялаған. Биыл көктемде жария еткен тізімде 661 қазақстандықтың аты-жөні көрсетілген еді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Сүйегін елге әкелмеңдер". Қазақстан азаматтары Украинадағы соғыста қалай қаза тауып жатыр?

Мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи 30 шілдеде Алматы облысы Іле ауданындағы Жауғашты әйелдер колониясында отырған белсенді Әйгерім Тілеужанға кіріп шыққанын хабарлады. Ол Азаттыққа Тілеужанмен бетпе-бет кездескенін айтты және Әйгерімнің ахуалын "жүзі жарқын, көңілді" деп сипаттады.

Депутат әлеуметтік желідегі постында бұл сөзін дәлелдейтін фото не видео жариялаған жоқ.

"Түрмеде отырса да, азаматтық [ұстанымы берік], жігерлі, қайратты. Қоғамда болып жатқан мәселелерге көңіл бөліп отырады екен" деді Ермүрат Бапи Азаттыққа.

"Шағымың бар ма?" дедім. "Ешқандай шағымым жоқ" деді. Шағымы болғанда енді түрменің өз ішіндегі жағдайлар ғой. Ескі түрме. 1937 жылы салынған. Одан бері жаңартылмаған. Соған байланысты гигиеналық талаптары бар. Ал басқа ешқандай талап айтқан жоқ" деді депутат.

Оның айтуынша, Әйгерім Тілеужанның ұсыныстары көп. Ол түрмедегі қыз-келіншектерге ағылшын тілін үйрету курсын ашу туралы және онлайн оқу мүмкіндігі туралы бастамалары барын айтқан. Депутат бұл жөнінде түрме әкімшілігімен сөйлескенін, алдағы уақытта қылмыстық-атқару жүйесі комитеті арқылы онлайн оқу мүмкіндігін ақылдасып көретінінін де жеткізді.

Депутаттың сөзінше, Әйгерім Тілеужанның 1 жыл 7 ай мерзімі қалған. Ол өзін кінәлі санамайтынын және сол себепті мерзімнен ерте бұрын босату туралы өтініш бермейтінін де айтқан.

"Тек істі қайта қарауға ғана келісетінін, басқа ешқандай өтініш жазбайтынын, мерзімді толық өтеп шығатынын айтты" дейді Ермұрат Бапи.

Әйгерім Тілеужанның мерзімінен ерте босап шығу туралы өтініш беруден бас тартатынын, өзін тек ақтауды ғана талап ететінін адвокаты Айнара Айдархан "Республика" басылымына айтқан еді. Маусым айының соңында Айнара Айдархан Әйгерім Тілеужанның рақымшылық туралы заңға да ілінбейтінін айтқан еді.

Былтыр көктемде адвокаты Айнара Айдархан түзеу мекемесі Әйгерім Тілеужанды маңызды медициналық емін алу үшін емханаға апармай отыр" деп дабыл қаққан. Белсенді өзін қамау режиміне келіспей аштық жариялаған.

Сол жылы маусымда Әйгерім Тілеужанның анасы мен бір топ белсенді Астанаға барып, қылмыстық-атқару жүйесі комитеті мен денсаулық сақтау министрлігі өкілдеріне "мекеме Әйгерімді тісін жөндетуге алып барсын" деген талап қойған. Анасының айтуынша, оны "машина жоқ деген себеппен тісін емдеуге апармаған". Ал депутат Ермұрат Бапидің сөзінше, Әйгерім Тілеужан өзі жазасын өтеп жатқан мекемедегі медицина кабинетінде – ем алудан, ал ол шақыртқан тіс дәрігері ем жүргізуден бас тартқан.

Журналист, белсенді Әйгерім Тілеужанды 2023 жылы шілдеде сот "Қаңтар оқиғасында Алматы әуежайындағы жаппай тәртіпсіздікті ұйымдастырды" деген айыппен 4 жылға түрмеге қамаған. Белсенді бұл айыпқа келіспейді.

2023 жылы қарашада апелляция алқасы бірінші сатыдағы сот үкімін өзгеріссіз қалдырған. Ал 2024 жылы шілдеде Жоғарғы сот Алматы әуежайын "басып алу" ісін қайта қарауға "негіз жоқ" деп шешті.

Қазақстандық құқық қорғаушылар істің саясиланғанын айтып, Әйгерім Тілеужан және осы іс бойынша сотталған өзге белсенділерді "саяси тұтқын" деп таныған.